Ünsüzlerle ilgili bazı kurallar:
1. Türkçede kelime başında iki ünsüz yan yana bulunmaz. Ancak “bre” ünlemi hariç.
tren, fren, plân, grup, trafik, klan, kral gibi kelimeler Türkçe değildir.
2. Türkçede “m(o)ğ(o)l c(a)f(e)r v(e) j(i)p ş(e)hn(a)z” ünsüzleriyle kelime başlamaz. Bu ünsüzlerle başlayan kelimeler ya Türkçe değildir, ya da Türkçe ise değişime uğramıştır. Hatta “l” ve “r” ile başlayan bazı yabancı kelimeler halk ağzında ünlü türetme yoluyla yerlileştirilmiş; “j” ile başlayan kelimeler de “c” ile telâffuz edilmiştir:
ilimon, ıraf, Iramazan, İrecep, ıradıyo…
candarma, capon, cartiyer…
3. Türkçede “b, c, d, g” ünsüzleriyle kelime bitmez. Ancak anlam farkını belirtmek için “at / ad, ot / od, saç / sac, ilce / ilçe” gibi kelimeler bu ünsüzlerle bitebilir. Burada c ve d sesleri anlam ayırt edici görev yüklenmişlerdir.
Hac, şad, yad gibi bazı kelimeler hariç yabancı kelimelerin son ünsüzleri de bu kurala uyularak sertleştirilmiştir.
sebeb→sebep, kitap→kitap, cild→cilt…
Bu gibi kelimeler ünlüyle başlayan ek aldıklarında sertleşen ünsüzler tekrar yumuşar.
sebep→sebebi, kitap→kitabı, etüt→etüdü, renk→rengi…
4. Türkçede her ünsüz tek harfle gösterilir. Bazı yabancı dillerde “ch, sch, sh” gibi birden fazla harfle karşılanan ünsüzler vardır.
5. “g, k, l ve t” seslerinin ince ve kalın olmak üzere ikişer şekilleri vardır, ama birer harfle karşılanırlar.
alkolü, emlâkçilik,hakikati, helâkimiz, kabulüm, saatte, sadakatten…
Ayrıca;
ÜNSÜZ HARFLERLE İLGİLİ KURALLAR
1. Sert Süreksiz Harflerin Yumuşaması
Süreksiz sert ünsüz harflerle( p, ç, t, k )biten sözcükler, sesli harf veya sesli harf ile başlayan bir ek aldıkları zaman sonlarındaki sert ünsüz harf yumuşayarak(b, c, d, g, ğ )olur. BU kurala ” sert sesizlerin yumuşaması ” denir.
ÖRNEK:
Çorap + -ın = Çorabın
Sarnıç + -a = Sarnıca
Kağıt + -ın = Kağıdın
Toprak + -a = Toprağın
Denk + -i = Dengi
NOT 1: Tek heceli bazı sözcükler bu kurala uymaz.
ÖRNEK:
Süt, çöp, üst, tek, ak, ip, sırt, sap, kat, üç, saç, aç, suç, et…Yabancı sözcükler bu kurala uymaz.
NOT 2:
ÖRNEK:
Hukuk, millet, illet, saat, … Özel isimlerin yazılışında bu kural geçerli değildir. sadece okunuşunda, söylenişinde geçerlidir.
NOT 3:
ÖRNEK: ” Ahmet’in “ şeklinde yazarız ama, ” Ahmed’in “ şeklinde okur, söyleriz. ( Bu noktaya ‘ özel isimler ‘ konusunda detaylı olarak değineceğiz. Türkçe’de ” p, ç, t, k, s, ş, h, f ” harfleri ile biten sözcüklerden sonra, ” c, d, g ” harfleri ile başlayan ekler gelirse; ekin ilk harfi ” ç, t, k ” olur. Bu kurala yumuşak sessizlerin sertleşmesi, kısaca benzeşme denir.
2. Ünsüzlerin Benzeşmesi
ÖRNEK: Dolap + -cı = Dolapçı
Ağaç + -dan = Ağaçtan
Dost + -ca = Dostça
Tarak + -da = Tarakta
As + -gı = Askı
Koş + -du = Koştu
Sabah + -dan = Sabahtan
Yulaf + -dan = Yulaftan
NOT:
Bileşik sözcüklerde bu kural uygulanmaz.